بازار سرمایه، نبض اقتصاد یک کشور است و به همین دلیل شفاف بودن و پویا بودن آن بسیار اهمیت دارد. یکی از عوامل شفافیت در بازار سرمایه مشخص بودن ارزش سهام شرکت‌هایی است که در بازار حضور دارند. شاید فکر کنید شرکت‌هایی که سهم خود را در بازار سرمایه عرضه کرده‌اند؛ هر روز بر مبنای قیمت سهم صورت‌های مالی خود را اصلاح می‌کنند. اما این تفکر اشتباه بوده و چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. قیمت سهام شرکت‌ها در بازار متفاوت از قیمت ثبت شده در دفاتر شرکت است. قیمتی که در دفاتر شرکت ثبت می‌شود ارزش دفتری هر سهم بوده و به سرعت به روزرسانی نمی‌شود.
ارزش دفتری سهم، در برابر ارزش بازاری سهم قرار دارد. ارزش بازاری سهم، قیمتی است که سهامداران آن را در بازار برای خرید و فروش معامله می‌کنند. برخلاف ارزش دفتری سهم که معیاری برای ارزش‌گذاری واقعی شرکت است، ارزش بازاری سهم، ممکن است تحت تأثیر عواملی مانند تقاضا و عرضه در بازار قرار گیرد و متفاوت از ارزش واقعی سهم باشد. در این مقاله به بررسی چیستی ارزش دفتری و نحوه محاسبات آن می‌پردازیم.
ارزش دفتری چیست؟
ارزش دفتری یک سهم به معنی ارزش دارایی‌های شرکت از جمله سرمایه‌گذاری‌ها، زمین، ساختمان، تجهیزات، و موجودی‌ها به ازای هر سهم است. ارزش دفتری بر اساس ارزش دارایی‌هایی محاسبه می‌شود که صرفا جهت تولید و فروش کالا و خدمات به کار رفته‌اند، نه به منظور افزایش سودسهام.
ارزش دفتری به خالص ارزش دارایی‌های یک شرکت گفته می‌شود که در ترازنامه خود را نشان می‌دهد. ارزش دفتری یک سهم پس از کم کردن تمامی هزینه‌ها و استهلاک‌های موجود از قیمت تاریخی به دست می‌آید. ارزش دفتری یک سهم، معیار مهمی برای سرمایه‌گذاران است و سرمایه‌گذاران بر اساس آن معاملات خود را تنظیم می‌کنند. اگر قیمت بازار از ارزش دفتری کمتر باشد؛ فرصت ورد به سهم است و اگر بالاتر باشد؛ احتمالا سهم با حباب قیمتی مواجه شده است.
اگر بخواهیم طبق فرمول‌های ریاضی ارزش دفتری را بیان کنیم، این معادله بر قرار است:
ارزش دفتری = ارزش کل دارایی‌های شرکت – ارزش کل بدهی های شرکت
ارزش دفتری = ارزش کل دارایی‌های شرکت – ارزش کل بدهی های شرکت
یک مثال برای ارزش دفتری سهم
فرض کنید که شرکت شما یک دستگاه صنعی را به مبلغ 300 میلیون خریداری کرده است. به منظور بهبود شرایط تولید، قطعات جانبی به مبلغ 30 میلیون خریداری شده و به منظور حفظ و نگهداری دستگاه نیز، یک دستگاه دیگر به ارزش 20 میلیون خریداری شده است. تا اینجای کار شرکت شما 350 میلیون تومان تجهیزات خریداری کرده است. نرخ استهلاک دستگاه به صورت خطی و با عدد 20% لحاظ شده (یعنی هر سال 60 میلیون از ارزش دستگاه کم می‌شود.) و تا کنون 10 میلیون هم خرج هزینه تعمیرات کرده‌اید. یعنی برای سال اول 70 میلیون هزینه به شما تحمیل شده است.
ارزش دفتری دارایی شما معادل 280 میلیون است که حاصل اختلاف میزان دارایی و بدهی شرکت شماست. حال اگر شرکت شما 10000 سهم داشته باشد؛ قیمت دفتری هر سهم معادل 28 هزار است. در صورتی که قیمت بازار 27 هزار باشد فرصت ورود برای شما فراهم شده و در صورتی که قیمت بازار 29 باشد احتمالا قیمت سهم حباب دارد.
سایر روش‌های محاسبه ارزش دفتری سهم
اگرچه محاسبه ارزش دفتری از طریق محاسبه میزان اختلاف دارایی و بدهی مرسوم ترین شیوه محاسبه ارزش دفتری سهام است؛ اما رورش‌های دیگری نیز برای محاسبه ارزش دفتری سهام وجود دارد که در اینجا آنها را ذکر می‌کنیم:
- ارزش دفتری سهم = دارایی‌های شرکت / تعداد سهام (این روش ساده‌ترین روش است که دارایی‌های کل شرکت را بر تعداد کل سهام تقسیم می‌کند.)
- ارزش دفتری سهم = (دارایی‌های جاری – بدهی‌های جاری) / تعداد سهام (این روش ارزش دفتری را بر اساس ارزش خالص دارایی‌های جاری محاسبه می‌کند.)
- ارزش دفتری سهم = (قیمت اولیه سهام + سود انباشته) / تعداد سهام (در این روش، ارزش اولیه سهام و سود انباشته به عنوان منابع صاحبان سهام در نظر گرفته می‌شود.)
- ارزش دفتری سهم = ((دارایی‌های ثابت – استهلاک) + دارایی‌های جاری) / تعداد سهام
اهمیت ارزش دفتری سهم
ارزش دفتری سهم، نشان دهنده ارزش واقعی سهم شرکت است. به عبارت دیگر، اگر شما تمام دارایی‌های شرکت را به فروش برسانید و تمام بدهی‌ها را پرداخت کنید، می‌توانید از فروش دارایی‌های باقی‌مانده، مقداری پول را به دست آورید. این مقدار پول، ارزش دفتری سهم شرکت است.
مزایا و معایب ارزش دفتری سهام چیست؟
ارزش دفتری را می‌توان به عنوان نقطه شروعی برای ارزیابی ارزش واقعی سهم در نظر گرفت. هرچه ارزش دفتری سهم بالاتر باشد، احتمال بیشتری دارد که ارزش واقعی سهم نیز بالا باشد، اما لزوما چنین نیست. ارزش دفتری سهم هم مانند سایر نسبت‌های مالی مزایا و معایبی را به همراه دارد که این مزایا و معایب به این شرح هستند:
مزایای ارزش دفتری سهم عبارتند از:
- در ارزش دفتری نظرات و تحلیل‌های شخصی دخیل نیستند و بر اساس واقعیت ارزش دفتری محاسبه می‌شود.
- شرکت‌های صنعتی که حجم زیادی از ماشین‌الات را دارند با استفاده از مفهوم ارزش دفتری می‌توانند وضعیت شرکت خود را ارزیابی کنند.
- زمانی که ارزش دفتری یک سهم به روز می‌شود؛ قیمت بازار باید بسیار نزدیک به قیمت دفتری باشد. این موضوع می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیم مناسبی را جهت ورود و یا خروج از سهم اتخاذ کنند.
معایب ارزش دفتری سهم عبارتند از:
- قیمت‌هایی که در ترازنامه وجود دارد قدیمی هستند و با توجه به کشور ما که نرخ تورم بالایی دارد؛ قیمت دارایی‌ها باید به سرعت بروزرسانی شود تا ارزش دفتری محاسبه شده واقعی باشد.
- در ارزش دفتری مالکیت معنوی، برنامه‌های توسعه‌ای، ارزش برند و … دیده نمی‌شود و صرفا دارایی‌های مشهود لحاظ می‌گردد. لذا امکان بروز اشتباه در برآورد ارزش یک شرکت وجود دارد.
- در شرکت‌هایی که خدمات ارارئه می‌کنند؛ محاسبه ارزش دفتری کار ساده‌ای نیست و خطای زیادی را به همراه دارد.
- روش‌های مختلف حسابداری می‌تواند باعث شود تا ارزش دفتری متفاوتی به دست آید.
جمع بندی
ارزش دفتری مانند سایر مواردی که در شرکت بررسی می‌شود نمی‌تواند به تنهایی ملاک ارزیابی شرکت واقع شود. این عامل باید در کنار صورت سود و زیان، جریانات نقدی شرکت، ترازنامه و … قرار بگیرد و تحلیل به صورت چند وجهی انجام شود تا نتیجه مطلوب از تحلیل حاصل شود. مزیتی که ارزش دفتری دارد این است که تحلیل‌های فردی در آن دخیل نمی‌شود و نتیجه عملکرد شرکت که در قیمت هر سهم خود را نشان می‌دهد بر همگان آشکار می‌گردد.
